Το φαινόμενο της Μάνδρας

Θα ξεκινήσω αυτό το κείμενο με την ανάρτηση στο facebook του φίλου από την ερασιτεχνική κοινότητα του καιρού “hellasweather”, Βιολόγου Μιχάλη Δρετάκη. Ο Μιχάλης, λόγω και της ερευνητικής ιδιότητάς του, είναι ο άνθρωπος που έχει ίσως την καλύτερη εικόνα των ρεμάτων και των υδροβιότοπων (οι οποίοι βρίσκονται εκτός των άλλων και σε εκβολές ποταμών και εποχιακών ρεμάτων), της Κρήτης, έχοντας -στην κυριολεξία- γνώση κάθε τετραγωνικού εκατοστού του νησιού. Η ανάρτηση αυτή έγινε “viral” στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και όχι τυχαία. Λέει ο Μιχάλης:

Η κεντρική οδός Αγίας Πελαγίας ήταν κάποτε το βασικό ρέμα του όλου κόλπου. Με τη σειρά:

1. Έχτισαν παντού στα γύρω πρανή, δεν υπήρχε πλέον χώμα να απορροφήσει νερό, όλο το “περίσσιο” συσσωρεύεται στην όποια διέξοδο, παλιό ρέμα.

2. Το ποτάμι έγινε δρόμος, άσφαλτος και κόπηκε η όποια παλιά βλάστηση, αν θυμάμαι καλά είχε πλατάνια και πολλά καλάμια. Άρα δεν υπήρχε πλέον κάτι να συγκρατήσει την ορμή του νερού, αυτή πολλαπλασιάζεται χωρίς “εμπόδια”.

3. Ακριβώς στην εκβολή η διάμετρος περιορίζεται με χτίσιμο στις 2 πλευρές.

Το παραπάνω νερό από τις όποιες ισχυρές βροχοπτώσεις μπαίνει εύκολα στα τουριστικά μαγαζιά.

4. Το ΜΕΓΑΛΟ έργο, ή μάλλον η χοντρή ΠΑΤΑΤΑ. Εγκιβωτισμός, εκβάθυνση εκβολής και τοιχίο και όλα αυτά λεγόμενα ως “αντιπλημμυρικό” έργο. Τι ακριβώς έκαναν με αυτό το έργο; Πρόκειται για το άκρον άωτον της ΒΛΑΚΕΙΑΣ. Συσσωρευμένης βλακείας σε κόσμο που άγεται και φέρεται από πολιτικές υποσχέσεις έργων που τελικά αποδίδει μόνο ΕΡΓΟΛΑΒΙΚΟ όφελος, και στην τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και σε μέρος του επιστημονικού κόσμου που αντιμετωπίζει τέτοια έργα ως αναγκαία για την Πολιτική Προστασία! ΜΠΟΥΡΔΕΣ ΤΡΑΓΙΚΕΣ.

Και επεξηγώ: α) δεν έχουμε ακριβή στοιχεία πόσο έβρεξε το επίμαχο χρονικό διάστημα στην περιοχή αλλά οι δορυφόροι έδωσαν περίπου 120 χιλιοστά στη θαλάσσια περιοχή και άλλα τόσο ένας σταθμός ερασιτέχνη στην Παντάνασσα. Πιθανολογώ ότι δεν έπεσαν πάνω από 200mm στην περιοχή του κόλπου της Αγίας Πελαγίας το επίμαχο διάστημα, πιθανότατα ήταν λιγότερα. Αυτό σημαίνει ότι ΔΕΝ ΗΤΑΝ τόσο ΑΚΡΑΙΟ φαινόμενο όσο θέλουν να λέγεται ότι ήταν αλλά ήταν ένα ισχυρό φαινόμενο από αυτά που γίνονται σχετικά συχνά στην περιοχή (κάθε 3-5 χρόνια) και ΘΑ ΞΑΝΑΓΙΝΟΥΝ. Θα γίνουν σίγουρα και πολύ πιο ισχυρά φαινόμενα.

β) Θα πρέπει να γίνουν επεξηγήσεις για ποιο όγκο νερού έχει σχεδιαστεί το αντιπλημμυρικό, και γιατί ΑΣΤΟΧΗΣΕ ΕΓΚΛΗΜΑΤΙΚΑ. Θεωρώ ότι φαινόμενα 50ετίας + που πρέπει να “βλέπουν” οι προδιαγραφές μελετών τέτοιων “έργων” στην περιοχή περιλαμβάνουν πιθανότητα για 300+mm στο ίδιο χρονικό διάστημα. Το ΑΒΑ ρεύμα στην περιοχή θα δώσει και θα ξαναδώσει τέτοια φαινόμενα, μάλιστα τα τελευταία χρόνια με την κλιματική κρίση – άνοδο θερμοκρασίας της θάλασσας βλέπουμε όλο και πιο συχνά τέτοια χαμηλά που δίνουν αυτό το ρεύμα. Αν το χαμηλό είχε πιο αργή πορεία – όπως συχνά συμβαίνει – οι καταιγίδες θα κρατούσαν περισσότερο χρόνο με πολλαπλάσιες συνέπειες.

γ) Η Αγία Πελαγία δεν έχει μέλλον όπως συνεχίζει να αναπτύσσεται. Πολιτικές γενναίες αποφάσεις για αυτά που γράφω στην προηγούμενη ανάρτηση δεν θα παρθούν. Τα ίδια ισχύουν φυσικά για τους κόλπους Λυγαριάς και Μαδέ

δ) το ανέκδοτο ΒΟΑΚ στην περιοχή, και η όλη παράκτια ζώνη από “Θησέα” ως Παλαιόκαστρο: Εδώ μιλάμε για σχιστολιθικά γκρεμνά, γεωλογικά η περιοχή είναι “ρευστή” με τα εδάφη σιγά σιγά να κυλούν προς τα κάτω. Έπρεπε κάθε δόμηση, κατασκευή δρόμου κλπ να είχαν ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΕΙ. Κάποια στιγμή θα δούμε τεράστιες κατολισθήσεις με τρομερές συνέπειες εκεί.

Έχω προσωπικά να συμπληρώσω στα πολύ εύστοχα και διαφωτιστικά παραπάνω, κάποια σχόλια:

1. Αυτό που προκαλεί πλημμυρικά επεισόδια, δεν είναι μόνο το συνολικό ύψος βροχής αλλά η ραγδαιότητα αυτής. Το ύψος βροχής υπολογίζεται σε χιλιοστά που αντιστοιχούν σε τόνους νερού / στρέμμα ή λίτρα νερού / τετραγωνικό μέτρο ενώ, η ραγδαιότητα είναι μια στιγμιαία μέτρηση και υπολογίζεται σε χιλιοστά ανά ώρα. Έτσι λοιπόν μπορεί να έχουν καταγραφθεί στο συμβάν Α 150mm βροχής σε μια μέρα με μέγιστη ραγδαιότητα στο peak του φαινομένου τα 80mm/h ενώ σε ένα άλλο συμβάν Β, να έχουν καταγραφθεί 90mm βροχής με μέγιστη ραγδαιότητα στο peak του φαινομένου τα 300mm/h. Το συμβάν Β είναι σαφώς πιο επικίνδυνο από το Α. Γι αυτό λοιπόν, στην ενημέρωση που δημοσιεύσαμε χθες, αναφέρουμε εκτός από τα χιλιοστά και τη ραγδαιότητα, κάτι που δυστυχώς δεν αναφέρεται συχνά στις ενημερώσεις.
2. Από αυτά που διαβάζουμε τελικά, η περίπτωση της “Αγίας Πελαγίας” είναι δυστυχώς μια μικρογραφία της Μάνδρας, όχι ως προς τον τύπο του καιρού που επικράτησε (μιλάμε για κακοκαιρίες με διαφορετικά χαρακτηριστικά), αλλά ως προς το είδος της δόμησης και της λογικής των παρεμβάσεων που έχουν γίνει. Στην Μάνδρα, η κατάσταση ήταν ακόμη χειρότερη: Απ’οσο μάθαμε, η κεντρική λεωφόρος της πόλης ήταν ουσιαστικά ποτάμι, το οποίο φυσικά καλύφθηκε. Μετά την πλημμύρα, έγιναν έργα, όμως πολύ φοβάμαι οτι αυτά, έχουν ακριβώς την ίδια λογική: Εγκιβωτισμός του ρέματος και διευθέτησή του με βάση κάποια “όρια ανοχής” στην ποσότητα του νερού. Ποιά είναι αυτά όμως και κατά πόσον είμαστε σίγουροι οτι δεν θα ξεπεραστούν;
3. Κάποιοι είπαν οτι ο “Μπάλλος” (η περσινή πολύ ισχυρή κακοκαιρία του Οκτωβρίου), δεν ήταν ακραία. Αν ως “ακραίο” ορίζεται κάτι που προκαλεί θανάτους και εκτεταμένες καταστροφές, τότε δεν έχει νόημα η συζήτηση. Αν όμως λειτουργήσουμε προληπτικά τότε, η παρακάτω εικόνα, θα έπρεπε να μας προβληματίσει σοβαρά:

Η παραπάνω εικόνα απεικονίζει το τελευταίο τμήμα του Κηφισού σχεδόν στις εκβολές του. Δεν νομίζω οτι χρειάζονται πολλά σχόλια. Η ίδια λογική του “εγκιβωτισμού” υπάρχει κι εδώ, μετά τις καταστροφές του Οκτωβρίου του 1994.

Πρώτον: Παρατηρούμε τη στάθμη να βρίσκεται 2-3 μέτρα κάτω από το δρόμο! Για τον παραπάνω λόγο, ο δρόμος θα έπρεπε να είναι ήδη κλειστός διότι η παραμικρή επιδείνωση του καιρού και μάλιστα στην περιοχή της Πάρνηθας όπου βρίσκονται οι πηγές του, θα μπορούσε να ανεβάσει τη στάθμη μέσα σε λίγα λεπτά. Δεν είδα ποτέ, κανέναν να το σχολιάζει αυτό.
Δεύτερον: Αυτό που “μαρτυράει” η εικόνα είναι, το όριο ανοχής του Κηφισού. Μετρήσεις βροχόπτωσης υπάρχουν από εκείνη την ημέρα, κοντά στις πηγες του, οπότε μπορούμε να ελέγξουμε ως ένα καλό βαθμό το έργο αυτό στην πράξη. Επίσης, εάν θυμηθούμε τις μετεωρολογικές προβλέψεις εκείνης της ημέρας, το δεύτερο κύμα επιδείνωσης του καιρού δεν ήρθε στην Αθήνα αλλά έπληξε περισσότερο τη νότια Εύβοια (με έναν νεκρό). Τί θα γινόταν εάν οι προβλέψεις είχαν επαληθευτεί;

Τόσο το πρώτο όσο και το δεύτερο με κάνουν να πιστεύω μερικές φορές οτι ζούμε από…τύχη σε αυτήν τη χώρα.

4. Το έχω ξαναπεί: Η ονοματοδοσία των συστημάτων, αν και καλή ιδέα, είναι μια εντελώς προβληματική υπόθεση . Παραπέμπω στο άρθρο του συνδέσμου, όπου θίγω το θέμα και υπενθυμίζω ότι θα πρέπει να θεσπιστούν συγκεκριμένα αμιγώς μετεωρολογικά κριτήρια για το πότε θα δίδεται όνομα στις κακοκαιρίες. Είναι προφανές οτι δίνοντας ένα όνομα, η λάθος προσέγγιση όσον αφορά τη δόμηση και τη χωροθέτηση ρεμάτων και ποταμών δεν θα λυθεί, όμως έχοντας ήδη γνώση της κακής κατάστασης σε προβληματικές περιοχές, μπορεί να συμβάλλει αποτρεπτικά. Επίσης, είναι προφανές οτι έκτακτα δελτία και μηνύματα 112 κατόπιν εορτής, γίνονται περισσότερο με τη λογική της αποποίησης ευθυνών, παρά με τη λογική της αποτροπής. Και για να γίνει πιο συγκεκριμένο το παραπάνω: Ήταν προφανές ότι το 112 έπρεπε να είχε σταλεί σε όλους τους κατοίκους της Κρήτης ήδη από το βράδυ της Παρασκευής και για 24 ώρες τουλάχιστον, διότι μιλάμε για μια περίπτωση μετεωρολογικής πρόβλεψης, η οποία ήταν και από μαθηματική / μοντελική σκοπιά εύστοχη…