Νεφικές οδοί και στρόβιλοι Von Karman στο Αιγαίο την 7η Νοεμβρίου 2024

Καθώς μπαίνουμε στη χειμερινή περίοδο, η θερμοκρασία του αέρα καθίσταται σταδιακά χαμηλότερη σε σχέση με την επιφανειακή θερμοκρασία της θάλασσας, ενώ το καλοκαίρι αυτή η διαφορά αντιστρέφεται. Υπό αυτές τις συνθήκες και σε περιπτώσεις επικράτησης βοριάδων, έχουμε παράλληλα και την εμφάνιση χαρακτηριστικών νεφικών σχηματισμών στο Αιγαίο, οι οποίοι ονομάζονται και “cloud streets” (νεφικές οδοι). Εκτός των “νεφικών οδών”, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά στη δομή της ατμόσφαιρας επιτρέπουν επιπλέον στην εμφάνιση ενός συγκεκριμένου τύπου νεφών τους “στροβίλους Von Karman” (Von Karman Vortices). Στο άρθρο αυτό σχολιάζεται και αναλύεται η δορυφορική εικόνα της 7ης Νοεμβρίου 2024 καθώς είναι η πρώτη φορά κατά τη φετινή χειμερινή περίοδο όπου έχουμε την εμφάνιση αυτών των νεφικών σχηματισμών.

[ Για περισσότερες πληροφορίες / ανάλυση για το φαινόμενο των νεφικών οδών και των στροβίλων Von Karman, μπορείτε να βρείτε σε αυτό το άρθρο https://umeteo.com/meteowiki/7052 , στο meteo-wiki της ιστοσελίδας μας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι, παρ’όλο που η εμφάνιση τέτοιων φαινομένων έχει αναλυθεί αρκετά διεξοδικά σε άλλες περιοχές του πλανήτη, ελάχιστες αναφορές / βιβλιογραφία υπάρχουν για τη χώρα μας. ]

Στην παρακάτω δορυφορική εικόνα [1] στο φάσμα του ορατού (σχήμα 1), διακρίνεται η νέφωση στην περιοχή του Αιγαίου. Πρόκειται για νεφώσεις σε χαμηλό ύψος (συνήθως κάτω από τα 1500μ) και εμφανίζονται ως αποτέλεσμα της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ της επιφάνειας της θάλασσας και των υπερκείμενων στρωμάτων του αέρα – υπό την προϋπόθεση βέβαια ότι όλη η περιοχή του Αιγαίου τροφοδοτείται με ποσότητες υγρασίας. Σημειώνονται επίσης οι ιδιαίτεροι νεφικοί σχηματισμοί καθώς και η θέση δύο περιοχών ενδιαφέροντος (Ζάρακες, Σκύρος), οι ιδιαίτερες συνθήκες των οποίων θα αναλυθούν στη συνέχεια.

Ανάλυση Συνθηκών

Όπως αναφέρθηκε στην αρχή του άρθρου, η συγκεκριμένη νέφωση προκύπτει λόγω της διαφοράς θερμοκρασίας μεταξύ της επιφάνειας της θάλασσας και των υπερκείμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων. Για το λόγο αυτό θα γίνει σύγκριση μεταξύ των μετρήσεων θερμοκρασίας και υγρασίας που επικράτησαν σε Ζάρακες και Σκύρο (περιοχές που μπορούν να θεωρηθούν αρκετά αντιπροσωπευτικές των συνθηκών που επικρατούν στο κεντρικό Αιγαίο) αλλά και της θερμοκρασίας στην επιφάνεια της θάλασσας.

Μέσω των μετρήσεων του δικτύου των Μετεωρολογικών Σταθμών [2] του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών προκύπτει ότι, κατά τις πρωινές ώρες της 7ης Νοεμβρίου, η θερμοκρασία και στις δύο θέσεις (Ζάρακες και Σκύρος) ήταν γύρω στους 14ºC, με το σημείο δρόσου (θερμοκρασία όπου έχουμε συμπύκνωση των υδρατμών) γύρω στους 9ºC. Συνεπώς, βάσει των ανωτέρω, η σχετική υγρασία ήταν γύρω στο 65-70 %.

Την ίδια στιγμή, σύμφωνα με το σύστημα του Ποσειδώνα [3], η επιφανειακή θερμοκρασία της θάλασσας ήταν γύρω στους 20°C μεταξύ Σκύρου και Ζαράκων και γύρω στους 18°C, στην περιοχή βορειότερα της Σκύρου. Στην επόμενη εικόνα, παρουσιάζεται η προσομοίωση της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας σύμφωνα με το προγνωστικό σύστημα “Ποσειδών”.

Βάσει των παραπάνω, προκύπτει μια διαφορά θερμοκρασίας της τάξεως των 4 με 6°C μεταξύ της επιφάνειας της θάλασσας και των υπερκείμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων για τις δύο περιοχές. Συγκρίνοντας αυτές τις μετρήσεις με τις αντίστοιχες των προηγούμενων ημερών παρατηρούμε ότι, ενώ η παρουσία των βοριάδων είναι αδιάλειπτη στο Αιγαίο για τις τελευταίες 30 ημέρες, η νεφοποίηση στην περιοχή έκανε την εμφάνισή της κυρίως από τις 3 Νοεμβρίου και έπειτα (αρχικά σε νοτιοανατολική Θεσσαλία και βορειοανατολική Στερεά), όταν δηλαδή σημειώθηκε πτώση της θερμοκρασίας στα κατώτερα ατμοσφαιρικά στρώματα.

Στο πλαίσιο αυτής της ανάλυσης δεν θα εισέλθουμε σε λεπτομέρειες σχετικά με τις ιδιαίτερες συνθήκες που απαιτούνται για το σχηματισμό των νεφώσεων αυτού του είδους καθώς σημαντικό ρόλο παίζει και ο αρχικός κορεσμός του αέρα σε υδρατμούς (κάτι που εκφράζεται μέσω της τιμής της σχετικής υγρασίας). Στόχος του παρόντος άρθρου είναι απλώς να καταδειχθεί το γεγονός ότι όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά μεταξύ θερμοκρασίας του αέρα και θάλασσας τόσο εντονότερο και το φαινόμενο του σχηματισμού της συγκεκριμένης νέφωσης. Αυτό συμβαίνει διότι ο φορτωμένος με υδρατμούς αέρας πολύ κοντά στην επιφάνεια της θάλασσας είναι σαφώς θερμότερος από τα αμέσως υπερκείμενα στρώματα και ως εκ τούτου τείνει να καταλαμβάνει μικρότερο όγκο, άρα είναι ελαφρύτερος. Λόγω αυτού του γεγονότος, ωθείται σε άνοδο με αποτέλεμα τη σταδιακή ψύξη του. Όταν φτάσει στο σημείο κορεσμού του, τότε έχουμε και το σχηματισμό νέφωσης. Όσο μεγαλύτερη είναι η διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας / υπερκείμενου αέρα, τόσο εντονότερες θα είναι και οι ανοδικές κινήσεις του και άρα τόσο εντονότερη και η νεφοποίηση.

Σύνοψη

Καθώς μπαίνουμε στη χειμερινή περίοδο η θερμοκρασία της θάλασσας τείνει να είναι υψηλότερη σε σχέση με τη θερμοκρασία των υπερκείμενων ατμοσφαιρικών στρωμάτων. Σε περίπτωση επικράτησης βοριάδων στην περιοχή του Αιγαίου, αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την εμφάνιση νεφώσεων σε χαρακτηριστικό σχηματισμό “νεφικών οδών” (cloud streets) ή και στροβίλων Von Karman. Παρ’όλο που η παρουσία των βοριάδων είναι σχεδόν αδιάλειπτη για σχεδόν 30 ημέρες, η εμφάνιση νεφώσεων στο Αιγαίο παρατηρηθηκε κατά τις ημέρες από τις 3 Νοεμβρίου και μετά, λόγω της πτώσης της θερμοκρασίας του αέρα σε σχέση με το προηγούμενο διάστημα. Αν και ο ρόλος της σχετικής υγρασίας είναι σημαντικός, φαίνεται πως μια διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ θάλασσας / κατώτατης τροπόσφαιρας περί τους 4-6 βαθμούς είναι αρκετή ώστε να έχουμε την εμφάνισή τους.

Πηγές / Παραπομπές

[1] – Δορυφορικές Εικόνες: https://www.sat24.com

[2] – Δίκτυο Μετεωρολογικών Σταθμών Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών: https://www.meteo.gr/Gmap.cfm

[3] – Σύστημα “Ποσειδων”: https://poseidon.hcmr.gr/