Σωρειτομελανίες
Γνωστοί και ως “σύννεφα καταιγίδων”, αποτελούν έναν συχνά εμφανιζόμενο τύπο νεφών στη χώρα μας. Αναπτύσσονται κατακόρυφα μέχρι και το όριο της τροπόσφαιρας, το κατώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας (όπου λαμβάνουν χώρα τα περισσότερα καιρικά φαινόμενα), το οποίο φτάνει έως και τα 9-12 χιλιόμετρα σε ύψος. Καταλαμβάνουν χώρο μεμονωμένα ή σε ομάδες (παρατάξεις ή συστάδες αναλόγως της συνοπτικής κατάστασης της ατμόσφαιρας) και προκαλούν σχεδόν πάντα βροχές (συχνά ραγδαίες) και ηλεκτρική δραστηριότητα ενώ σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να ευθύνονται για χαλαζοπτώσεις, βίαιους ανέμους και την εμφάνιση ανεμοστρόβιλων / υδροστρόβιλων.
Κύρια χαρακτηριστικά
Λατινική ονομασία: Cumulonimbus (Cb)
Υψόμετρο βάσης: ~350-2000m
Υψόμετρο κορυφής: ~9000-12000m
Σχήμα: Πυργοειδές, θυμίζοντας έκρηξη. Συχνή η εμφάνιση άκμονα (αμόνι) στην κορυφή με ινώδεις άκρες.
Φαινόμενα: Ηλεκτρική δραστηριότητα, βροχή (συχνά ραγδαία), χαλαζόπτωση, χιονόπτωση, ισχυροί άνεμοι, ανεμοστρόβιλοι, υδροστρόβιλοι.
Πώς σχηματίζονται;
Για τον σχηματισμό τους απαιτείται μεγάλη διαφορά θερμοκρασίας μεταξύ των κατώτερων και των ανώτερων τροποσφαιρικών στρωμάτων, γεγονός που προκαλεί έντονα ανοδικές κινήσεις στην ατμόσφαιρα (συνθήκες αστάθειας). Τα αίτια της εμφάνισης αυτών των συνθηκών είναι δύο: 1. Έντονη θέρμανση του εδάφους και συνακολούθως των κατώτερων τροποσφαιρικών στρωμάτων λόγω της αυξημένης ηλιακής ακτινοβολίας, 2. Πέρασμα ψυχρού μετώπου, δηλαδή ψυχρότερης (και συχνά ξηρότερης) αέριας μάζας που αντικαθιστά θερμότερη (και συχνά υγρότερη). Σε αυτήν την περίπτωση, η προϋπάρχουσα θερμότερη αέρια μάζα εξαναγκάζεται σε άνοδο συναντώντας κατά πολύ ψυχρότερο αέρα, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της κατακόρυφης κίνησής της μέχρι την τροπόπαυση. Το ίδιο μπορεί να συμβεί γενικότερα στην περίπτωση όπου κάποια αέρια μάζα, αντικαθιστά κάποια άλλη η οποία έχει διαφορετικό προφίλ υγρασίας.
Στην πρώτη περίπτωση, οι σωρειτομελανίες οργανώνονται μεμονωμένα, σε συστάδες ή δημιουργώντας κάποιο σύμπλεγμα και συνήθως δεν εμφανίζουν έντονη κίνηση στο χώρο, ενώ στη δεύτερη περίπτωση μπορεί να έχουμε σχηματισμούς σε παράταξη ή την εμφάνιση συμπλέγματος ή συμπλεγμάτων, τα οποία μπορεί να σαρώσουν μεγάλες εκτάσεις.
Φωτογραφία και Δορυφορική εικόνα
Η επόμενη φωτογραφία είναι τραβηγμένη από τους Ζάρακες Ευβοίας στις 29 Μαΐου 2024 και ώρα 13:55 κοιτώντας προς το βόρειο/βορειοδυτικό ορίζοντα προς την περιοχή της κεντρο-ανατολικής Ευβοίας. Απεικονίζεται ένας σωρειτομελανίας σε ώριμη φάση ανάπτυξης, εχοντας πλέον αγγίξει την τροπόσφαιρα (Cumulonimbus Capillatus). Περισσότερα σχετικά με τις υποκατηγορίες των σωρειτομελανιών που σχετίζονται με τη φάση ανάπτυξης τους, σε επόμενο υποκεφάλαιο.
Σχηματισμοί σαν αυτόν που απεικονίζεται στην παραπάνω φωτογραφία, εμφανίστηκαν σε αρκετές περιοχές της χώρας. Στην παρακάτω δορυφορική εικόνα στο φάσμα του ορατού απεικονίζεται η νέφωση στη χώρα μας περίπου την ίδια χρονική στιγμή. Παρατηρούμε τις διάσπαρτες αναπτύξεις πάνω από πολλά σημεία των ηπειρωτικών τμημάτων της χώρας κυρίως πάνω από ορεινές περιοχές. Με το χαρακτηριστικό σύμβολο σημειώνεται η κεραυνική δραστηριότητα εκείνη τη στιγμή. Ο σωρειτομελανίας της παραπάνω εικόνας επισημαίνεται με πορτοκαλί βέλος.
Υποκατηγορίες
Ανάλογα με τη φάση της ανάπτυξης του σωρειτομελανία, διακρίνουμε τρείς υποκατηγορίες:
- Cumulonimbus Calvus: Σωρειτομελανίας σε πρώιμη φάση ανάπτυξης με μέτριο ύψος, χωρίς ακόμη να έχει φτάσει την τροπόπαυση. Δύναται να παράξει υετό (βροχή, χαλαζόπτωση ή και χιονόπτωση), ανεμοστρόβιλους ή και υδροστρόβιλους. Η ηλεκτρική δραστηριότητα αν και δύναται να εκδηλωθεί, δεν είναι κάτι το συνηθισμένο σε αυτό το στάδιο ανάπτυξης.
- Cumulonimbus Capillatus: Σωρειτομελανίας σε ώριμη φάση ανάπτυξης με πυκνά “cirrus” νέφη στην κορυφή του, τα οποία μοιάζουν με “μαλλιά” (Capillatus). Η κατακόρυφη ανάπτυξη έχει φτάσει στο ύψος της τροπόπαυσης. Φαινόμενα όπως έντονη ηλεκτρική δραστηριότητα, ραγδαία βροχή, χαλαζοπτώσεις κ.α. είναι δυνατόν να προέλθουν από αυτό το νέφος
- Cumulonimbus Incus: Πρόκειται για την εξέλιξη του προηγούμενου τύπου (Capillatus) καθώς ο σωρειτομελανίας είναι πλέον σε πλήρη ωριμότητα εμφανίζοντας το χαρακτηριστικό σχήμα “αμονιού” στην κορυφή του, το οποίο μπορεί να εκτείνεται σε πλάτος πολλών δεκάδων χιλιομέτρων. Κατά κανόνα κάτω από τον πυρήνα αυτών των νεφών εκδηλώνονται ισχυρά ή βίαια φαινόμενα (βροχές, άνεμοι, χαλαζοπτώσεις κ.α.).
Πηγές – Παραπομπές