Ένα ακόμη επεισόδιο αφρικανικής σκόνης σε συνδυασμό με έντονα φαινόμενα
Ημέρα υψηλών συγκεντρώσεων αφρικανικής σκόνης στην ατμόσφαιρα της χώρας μας η Τρίτη 23 Απριλίου 2024, με ταυτόχρονα εκδήλωση σφοδρών κατά τόπους ανέμων νοτιοανατολικών διευθύνσεων, αλλά και πολύ υψηλών θερμοκρασιών σε νοτιοδυτική χώρα και Κρήτη. Πρόκειται για το έκτο επεισόδιο μεταφοράς σκόνης του 2024 και στο άρθρο αυτό, παρουσιάζεται η εξήγηση – ανάλυση και καταγραφή του φαινομένου με τη χρήση δορυφορικών εικόνων και προγνωστικών μοντέλων (GFS, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, ºUmeteo).
Ανάλυση
Η είσοδος ψυχρότερων αερίων μαζών στα κεντροδυτικά τμήματα της Μεσογείου – έως και τη βόρεια Αφρική – προκαλεί αντίστοιχα την άνοδο θερμότερων αερίων μαζών από την περιοχή της Λιβύης προς τη χώρα μας. Λόγω της αυξημένης ηλιακής ακτινοβολίας η θέρμανση του εδάφους είναι έντονη, έχοντας σαν αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός θερμικού χαμηλού, δηλαδή μιας περιοχής χαμηλών πιέσεων. Η μεγάλη διαφορά πίεσης (βαροβαθμίδα) δημιουργεί ισχυρούς νότιους ανέμους πάνω από τις ερημικές εκτάσεις και την ανύψωση σκόνης, η οποία τελικά μεταφέρεται στην περιοχή μας, μαζί με αρκετά θερμότερες αέριες μάζες.
Στο σχήμα 1 απεικονίζονται με βέλη η ψυχρή και θερμή μεταφορά που λαμβάνει χώρα στην ισοβαρική στάθμη των 850hpa (περίπου 1500μ), ενώ με κόκκινη γραμμή σημειώνετα η θερμή μετωπική επιφάνεια λόγω της απόπειρας αντικατάστασης των ψυχρότερων (και υγρότερων) αερίων μαζών από θερμότερες [1].
Η γειτνίασή αερίων μαζών διαφορετικών θερμοδυναμικών χαρακτηριστικών, προκαλεί τις εκτεταμένες νεφώσεις και τις βροχές στις περιοχές της βόρειας χώρας (σχήμα 2).
Στο σχήμα 3, παρουσιάζεται η δορυφορική εικόνα στις 10:05 το πρωί της Τρίτης 23/4 όπου διακρίνεται η παρουσία εκτεταμένης νέφωσης τόσο στη χώρα μας, όσο και στα νότια Βαλκάνια [2].
Η θερμή μεταφορά που σημειώνεται είναι αρκετά έντονη στα κατώτερα τροποσφαιρικά στρώματα και εντείνεται ακόμη περισσότερο σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας μας λόγω της ύπαρξης νοτιοανατολικών επιφανειακών ανέμων. Πρόκειται για τμήματα της δυτικής Πελοποννήσου αλλά και της βόρειας Κρήτης όπου ο συγκεκριμένος άνεμος λειτουργεί ως καταβάτης με αποτέλεσμα την περεταίρω άνοδο της θερμοκρασίας λόγω του φαινομένου foehn. Στην επόμενη εικόνα (σχήμα 4), παρουσιάζεται η πρόγνωση της θερμοκρασίας του °U-Model [3], σε οριζόντια ανάλυση 5km. Διακρίνονται οι προαναφερθείσες περιοχές των πολύ υψηλών θερμοκρασιών αλλά και η πολύ μεγάλη διαφορά σε σχέση με τα κεντρικά και βόρεια τμήματα της χώρας όπου έχουμε τιμές ανάλογες των προηγούμενων ημερών (διότι η θερμή μεταφορά δεν έχει προσεγγίσει ακόμη τα χαμηλότερα ατμοσφαιρικά στρώματα). Θα πρέπει να σημειωθεί ότι, όσον αφορά τις περιοχές μέγιστων θερμοκρασιών, στην πραγματικότητα αναμένονται ακόμη υψηλότερες τιμές, οι οποίες λόγω της αιτίας που προκύπτουν θα μπορούσαν να προβλεφθούν μόνο σε περίπτωση ακόμη υψηλότερης ανάλυσης του μοντέλου (πχ πλέγμα 1x1km ή 2x2km ικανό ώστε να απεικονίζει σχεδόν ρεαλιστικά την ορογραφία).
Το θερμικό χαμηλό στην περιοχή της Λιβύης είναι σχετικά βαθύ και οι ισχυροί άνεμοι παρασύρουν μεγάλες ποσότητες σκόνης από τις ερημικές εκτάσεις. Η προσομοίωση της αιωρούμενης σκόνης στο επίπεδο των 3km παρουσιάζεται στην εικόνα διαδοχικών στιγμιοτύπων (gif) του σχήματος 5, μέσω του προγνωστικού συστήματος του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου [4].
Ταυτόχρονα όμως, η μεγάλη εκβάθυνση του θερμικού χαμηλού δημιουργεί ισχυρούς επιφανειακούς ανέμους και στην περιοχή μας οι οποίοι ξεπέρασαν τα 90km/h και σε κάποιες περιπτώσεις τα 100km/h. Στην επόμενη κινούμενη εικόνα διαδοχικών στιγμιοτύπων (σχήμα 6), παρουσιάζεται η πρόγνωση επιφανειακής (10μ) ροής των ανέμων από το °U-Model (προγνωστικό σύστημα του °Umeteo) σε οριζόντια ανάλυση 5km. Όπως αναφέρθηκε και στην περίπτωση της θερμοκρασίας στα 2μ (σχήμα 3), σε περιοχές τοπικών μέγιστων στην πραγματικότητα μπορεί να προκύψουν ακόμη μεγαλύτερες τιμές οι οποίες θα μπορούσαν να απεικονιστούν μέσω ενός μοντέλου υψηλότερης ανάλυσης.
Καταγραφές
Έως και την στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, ενδεικτικές καταγραφές υψηλότερων θερμοκρασιών στη χώρα μας είναι ως εξής (δεν πρόκειται για τις 10 υψηλότερες ώστε να συμπεριληφθούν και περιοχές της Πελοποννήσου):
| Σταθμός | Μέγιστη θερμοκρασία (°C) | Ώρα |
| Φαλάσαρνα Χανίων | 36,6 | 13:30 |
| Χανιά – Κέντρο | 35,3 | 17:30 |
| Αγριανά Χερσόνησος | 34,7 | 12:15 |
| Φαλάσαρνα Χανίων | 34,5 | 09:50 |
| Μάλια Ηράκλειο | 33,8 | 13:50 |
| Σίσι – Άγιος Νικόλαος | 33,6 | 09:20 |
| Ρέθυμνο | 33,1 | 11:10 |
| Κυπαρισσία | 32,6 | 07:50 |
| Πάτρα – Παραλία | 31,6 | 11:50 |
| Καλαμάτα | 31,1 | 12:50 |
| Καρδαμύλη | 31,1 | 08:10 |
Όσον αφορά τις μέγιστες εντάσεις ανέμου, οι υψηλότερες καταγραφές (>90km/h) από ενδεικτικές τοποθεσίες της χώρας, παρουσιάζονται στον παρακάτω πίνακα:
| Σταθμός | Μέγιστη ένταση (km/h) | Ώρα |
| Φινοκαλιά Λασιθίου | 136,8 | 12:50 |
| Φράγμα Ποταμών Ρεθύμνου | 114,3 | 16:50 |
| Σίφνος | 106,2 | 21:00 |
| Βουκολιές Χανίων | 103,0 | 18:40 |
| Καλέντζι Αχαΐας | 99,8 | 13:10 |
| Στάβιες – Γόρτυνα | 96,6 | 10:00 |
| Ομαλός – Λευκά Όρη | 95,0 | 11:43 |
| Κόκκινο Χωριό – Αποκόρωνας | 95,0 | 11:43 |
| Σίσι – Αγιος Νικόλαος | 95,0 | 10:40 |
| Εύδηλος – Ικαρία | 91,7 | – |
| Πάτρα – Πανεπιστήμιο | 93,3 | – |
| Πάτρα – Λιμάνι | 90,1 | 12:30 |
| Μαγούλιανα Αρκαδίας | 90,1 | 12:00 |
Σημείωσεις:
- Οι παραπάνω καταγραφές των πινάκων 1, 2 θα ανανεωθούν ενδεχομένως έως και το τέλος της ημέρας.
- Οι παραπάνω καταγραφές συλλέγονται από την ιστοσελίδα https://wxplanet.com και προέρχονται από όλα τα δίκτυα μετεωρολογικών σταθμών της χώρας.
Πηγές – Παραπομπες
[1] – https://wxcharts.com , προγνωστικοί χάρτες από τα περισσότερα μοντέλα προσομοίωσης.
[2] – https://sat24.com, δορυφορικές εικόνες για όλον τον πλανήτη
[3] – https://umeteo.com/blogs/5751 : Περισσότερες πληροφορίες για το προγνωστικό μοντέλο του °Umeteo (ºU-Model).
[4] – http://meteoclima.hua.gr : Το προγνωστικό σύστημα του Χαροκοπείου Πανεπιστημίου.