Ασυνήθιστο επεισόδιο βροχοπτώσεων στη Σαχάρα

Το κείμενο που ακολουθεί αποτελεί μετάφραση στα ελληνικά μόνο ενός τμήματος του αρχικού, το οποίο βρίσκεται στην σελίδα https://www.severe-weather.eu/ και πιο συγκεκριμένα στον σύνδεσμο: https://www.severe-weather.eu/global-weather/unexpected-rainfall-event-sahara-desert-2024-anomaly-fa/ . Συνεπώς, για την πληρέστερη κατανόηση των όσων παρατίθενται παρακάτω αλλά και για περισσότερες πληροφορίες συνίσταται να ανατρέξτε στο αρχικό!

Ένα μοναδικό επεισόδιο βροχοπτώσεων ετοιμάζεται να εκδηλωθεί σε αρκετά τμήματα της ερήμου Σαχάρα, γνωστή ως “η ξηρότερη περιοχή της Γης”. Το τελικό ποσό της βροχής μπορεί σε απόλυτους αριθμούς να μην είναι υψηλό, ωστόσο ένα μεγάλο τμήμα της ερήμου θα λάβει ποσά βροχής κατά 500% πάνω από το μέσο όρο για τον Αύγουστο και τον Σεπτέμβριο.

Η έρημος Σαχάρα δεν βιώνει συχνά τέτοια επεισόδια. Είναι τόσο σπάνια, λιγότερα από ένα ανά δεκαετία, αποτελώντας ένα σημάδι ότι κάτι ενδεχομένως αλλάζει στο πλανητικό σύστημα του καιρού της Γης, υποδηλώνοντας μια ασυνήθιστη ατμοσφαιρική κατάσταση.

Το ξηρότερο μέρος της Γης

Η Σαχάρα θεωρείται το ξηρότερο μέρος του πλανήτη διότι δέχεται ελάχιστη ή καθόλου βροχόπτωση σε ετήσια βάση. Πρόκειται για τη μεγαλύτερη και θερμότερη έρημο εκτεινόμενη από τον Ατλαντικό στα δυτικά έως και την Ερυθρά Θάλασσα στ’ανατολικά, καλύπτοντας 9,2 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα.

Η περιοχή είναι θερμή και ξηρή διότι βρίσκεται κάτω από την “υποτροπική σφήνα έξαρσης” (subtropical ridge), ένα μόνιμο σύστημα υψηλών πιέσεων το οποίο προκαλεί καθοδικές κινήσεις, καθιστώντας την ατμόσφαιρα ευσταθή και ξηρή και αποτρέποντας τη δημιουργία νεφώσεων και βροχής ¹ .

Παρ’όλα αυτά η Σαχάρα δεν ήταν πάντα μια ξηρή και άνυδρη έρημος. Πριν 6.000-11.000 έτη ² ήταν μια ως επί το πλείστον πράσινη περιοχή με λίμνες, ποτάμια και πυκνή βλάστηση. Ωστόσο αλλαγές στην τροχιά της Γης προκάλεσαν μετατόπιση των καιρικών μοτίβων παγκοσμίως με αποτέλεσμα την μετατροπή της σε μια εντελώς άνυδρη έκταση [1].

Παρακάτω παρατίθεται μια εικόνα, η οποία συγκρίνει αυτό που θεωρείται από τους επιστήμονες πως ήταν η βόρεια Αφρική (αριστερά), με την σημερινή πραγματικότητα (δεξιά)

Καιρός και Υετός

Σημείωση: Το παρακάτω αποτελεί περίληψη του αρχικού κειμένου, παραλείποντας (ενδεχομένως σημαντικές) πληροφορίες για την πλήρη κατανόηση του φαινομένου.

Στο παρακάτω σχήμα απεικονίζεται ο μέσος όρος του υετού του Αυγούστου για τα τελευταία 53 έτη (1970-2023) ³. Βλέπουμε ότι στο σύνολο σχεδόν της ερήμου ο υετός απουσιάζει με την εξαίρεση μόνο των πολύ νότιων τμημάτων (Σαχέλ). Την ίδια στιγμή παρατηρούμε μια ζώνη ισχυρού υετού κοντά στον ισημερινό (περίπου σε γ. πλάτος 10° βόρειο), η βόρεια άκρη της οποίας φτάνει μέχρι και τις παρυφές της ερήμου.

Αυτή η ζώνη υετού ονομάζεται Δια-Τροπική Ζώνη Σύγκλισης (Inter-Tropical Convergence Zone – ITCZ) όπου εκδηλώνονται καθημερινά βροχές ή καταιγίδες. Δημιουργείται λόγω της σύγκλισης των αληγών ανέμων ⁴ που εμφανίζονται εκατέρωθεν αυτής.

Βροχή στην έρημο;

Στο μεγαλύτερο τμήμα της ερήμου Σαχάρα ο ετήσιος μέσος όρος είναι λιγότερο από 25mm. Οι μοναδικές περιοχές που εμφανίζεται υετός είναι στα νότια τμήματά της καθώς η ITCZ μετακινείται βορειότερα κατά τους θερινούς μήνες. Παρ’όλα αυτά στις υπόλοιπες περιοχές, τα επεισόδια βροχής μπορεί να είναι μόνο ένα κάθε δεκαετία.

Παρακάτω βλέπουμε την πρόβλεψη του μοντέλου GFS για την συνολική βροχόπτωση τις επόμενες 16 ημέρες (σημείωση: Η αρχή της πρόβλεψης είναι στις 26 Αυγούστου 2024 με χρονικό ορίζοντα έως τις 11 Σεπτεμβρίου 2024). Τα ποσά μπορεί να μην φαίνονται ιδιαίτερα υψηλά, αλλά εάν σκεφτούμε τον ετήσιο μέσο όρο αυτών των περιοχών, διαπιστώνουμε ότι πολλές περιοχές θα δεχθούν τη συνολική βροχόπτωση πολλών ετών μέσα σε λίγες ημέρες.

Στο αρχικό κείμενο, πραγματοποιείται επίσης μια διερεύνηση της σπανιότητας τέτοιων επεισοδίων λαμβάνοντας υπόψιν έναν μέσο όρο βροχής την ημέρα (mm/day) σε όλη την περιοχή που οριοθετείται στο μαύρο πλαίσιο της παραπάνω εικόνας, τόσο για τον Αύγουστο όσο και για τον Σεπτέμβριο. Αν και τα δεδομένα του 2024 δεν είναι ακόμη διαθέσιμα, με βάση την αριθμητική πρόγνωση που παρουσιάζεται παραπανω προκύπτει ότι το φετινό διάστημα είναι ενδεχομένως το δεύτερο πιο βροχερό στην περιοχή από το 1970 και μετά, τουλάχιστον. Μάλιστα στο ισχυρότερο επεισόδιο (Σεπτέμβριος 1994), οι θετικές αποκλίσεις αφορούσαν ουσιαστικά μια συγκεκριμένη περιοχή στα δυτικά της ερήμου (δυτική Αλγερία, Μάλι, Μαυριτανία), ενώ στην παρούσα κατάσταση φαίνεται πως η απόκλιση θα εμφανιστεί σχεδόν στο σύνολο της ερήμου με εξαίρεση μόνο τα πολύ βόρεια τμήματά της.

Αν και δεν έχει ολοκληρωθεί η έρευνα σχετικά με τους πιθανούς δείκτες για το Φθινόπωρο ή το Χειμώνα σε Ευρώπη και Αμερική, ένα είναι σίγουρο: Τόσο έντονες και σπάνιες αποκλίσεις μπορεί να υποδηλώνουν μια έντονη αστάθεια στην παγκόσμια κυκλοφορία των συστημάτων.

Το πλήρες κείμενο / ανάλυση στα Αγγλικά μπορείτε να το βρείτε στον ακόλουθο σύνδεσμο: https://www.severe-weather.eu/global-weather/unexpected-rainfall-event-sahara-desert-2024-anomaly-fa/

Σημειώσεις

1. Η υποτροπική σφήνα έξαρσης καλύπτει κι άλλες περιοχές του βορείου ημισφαιρίου σε γεωγραφικά πλάτη περίπου μεταξύ 15-30° βόρεια και νότια όπου συναντάμε κι αλλες ερήμους. Η ζώνη αυτή βρίσκεται ανάμεσα στις αμιγώς τροπικές περιοχές του ισημερινού και στα μέσα γεωγραφικά πλάτη (30-60°) στα οποία λαμβάνει χώρα η σύγκρουση αερίων μαζών τροπικής και πολικής προέλευσης με αποτέλεσμα τη δημιουργία μετώπων κακοκαιρίας και οργανωμένων καιρικών συστημάτων.
2. Πριν από περίπου 11.700 χρόνια έληξε και η χιλιετής περίοδος της Νεότερης Δρυάδας (Younger Dryas), μια σύντομη μεν αλλά έντονη περίοδος ψύχρανσης στο βόρειο ημισφαίριο του πλανήτη (κατά 2-10°C), τα πραγματικά αίτια της οποίας δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί. Αφορμή στάθηκε η απότομη αλλαγή των ωκεάνιων ρευμάτων ενώ σε κάποιες περιοχές όπως η Γροιλανδία, η ψύχρανση συνέβη πολύ απότομα μέσα σε μόλις 3 χρόνια [2].
3. Στην πραγματικότητα, δεν υφίσταται πυκνό δίκτυο μετεωρολογικών σταθμών στην έρημο Σαχάρα, τέτοιο ώστε να μπορούν να εξαχθούν διαχρονικά κάποια συμπεράσματα σχετικά με τη βροχόπτωση στην περιοχή. Καθώς αυτό αποτελεί πρόβλημα για πολλές ακόμη περιοχές του πλανήτη, χρησιμοποιούνται δεδομένα προσομοίωσης των αριθμητικών μοντέλων σε ένα κανονικοποιημένο πεδίο (πλέγμα), τα οποία ενσωματώνουν τις υπάρχουσες παρατηρήσεις (μετεωρολογικοί σταθμοί, δορυφορικές εικόνες, αεροσκάφη, πλοία κ.α.), οι οποίες γίνονται τυχαία στο χώρο. Για τη δημιουργία του κανονικοποιημένου πλέγματος χρησιμοποιούνται προχωρημένες τεχνικές στατιστικής παρεμβολής αλλά και οι σχετικοί νόμοι της φυσικής που διέπουν τις ατμοσφαιρικές διεργασίες. Έτσι επιτυγχάνεται η αναπαράσταση της ατμόσφαιρας σε όλα τα επίπεδά της για το χρονικό σημείο T = 0 και το αποτέλεσμα είναι ένα υψηλής ανάλυσης αλλά και ακρίβειας τριών διαστάσεων πλέγμα τιμών. Με βάση αυτό το πλέγμα, πραγματοποιείται στη συνέχεια η προσομοίωση μελλοντικών καταστάσεων στην ατμόσφαιρα (T = 3, 6, 9, 12h …). Περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να βρείτε στην περιγραφή του °U-Model σε αυτόν τον σύνδεσμο https://umeteo.com/blogs/5751 (αναζητήστε την 2η Πηγή / Παραπομπή στο τέλος του κειμένου σχετικά με το πώς δημιουργείται το αρχικό πλέγμα της προσομοίωσης)
4. Στην τρίτη παράγραφο του κειμένου έγινε αναφορά στην “υποτροπική σφήνα έξαρσης” (subtropical ridge) και οι αντικυκλωνικές συνθήκες που αυτή δημιουργεί. Θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι άνεμοι γενικά κινούνται από το κέντρο του αντικυκλωνα προς την περιφέρειά του. Εάν λοιπόν στη Σαχάρα επικρατούν αντικυκλωνικές συνθήκες τότε οι αληγείς άνεμοι στα νότια τμήματά της αναμένουμε να είναι βόρειοι, κινούμενοι δηλαδή από την έρημο προς τις τροπικές περιοχές στα κεντρικά τμήματα της Αφρικής.

Παραπομπές – Πηγές

[1] – Η σχετική δημοσίευση για το παρελθόν της Σαχάρα, εδώ: https://www.sciencedaily.com/releases/2016/11/161130141053.htm

[2] – Σχετικές πληροφορίες για τη “Νεότερη Δρυάδα” εδώ: https://en.wikipedia.org/wiki/Younger_Dryas