Rex, τυφώνες και συστήματα σε αντίθετη κίνηση. Μια ασυνήθιστη εβδομάδα για την Ευρώπη.

Σε αυτήν την ανάλυση, θα εξετάσουμε δύο ζητήματα, τα οποία θεωρούμε ότι τελικά συνδέονται. Το πρώτο είναι η ατμοσφαιρική κυκλοφορία εντός της Ευρώπης όπου έχουμε την εμφάνιση ενός μοτίβου εμποδισμού τύπου “Rex” και το δεύτερο είναι η κατάσταση στο βόρειο Ατλαντικό όπου υπάρχουν ενδείξεις εξασθένησης της ροής των συστημάτων των μέσων και πολικών γεωγραφικών πλατών. Αρχικά πραγματοποιείται ανάλυση της ατμοσφαιρικής κατάστασης εντός της Ευρώπης μέσω της οποίας παρατηρούμε δύο σημαντικά στοιχεία, τα οποία εξετάζονται στη συνέχεια ενώ γίνεται αναφορά και στις επιπτώσεις στη χώρα μας.

Στην παρακάτω κινούμενη εικόνα διαδοχικών στιγμιοτύπων (GIF) παρουσιάζεται ο μέσος όρος των προγνωστικών σεναρίων (ensembles) όσον αφορά τα γεωδυναμικά ύψη και τον στροβιλισμό στην ισοβαρική στάθμη των 500 hpa για το διάστημα από τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου 00 UTC έως την Κυριακή 5 Οκτωβρίου 18 UTC. Χαμηλά γεωδυναμικά ύψη υποδηλώνουν την ύπαρξη αυλώνα (trough) ενώ αντιθέτως, μεγάλα γεωδυναμικά υποδηλώνουν περιοχές όπου επικρατούν υψηλές πιέσεις και καλοκαιρία. Ο στροβιλισμός σημειώνεται με κίτρινο / πορτοκαλί χρωματισμό. Η μεταφορά στροβιλισμού πάνω από μια περιοχή υποδηλώνει συνήθως την ύπαρξη μετώπου κακοκαιρίας, ή διαταραχής.

Καθώς οι αποκλίσεις των προγνωστικών σεναρίων αυξάνονται με το χρόνο, διαπιστώνουμε ότι οι βασικές ατμοσφαιρικές δομές όπως troughs και ridges (περιοχές χαμηλών γεωδυναμικών/πιέσεων και περιοχές υψηλών γεωδυναμικών/πιέσεων) τείνουν να εξαλείφονται. Παρ’όλα αυτά, μπορούμε να έχουμε μια γενική εικόνα της διάταξης των συστημάτων και ποιές περιοχές θα επηρεαστούν. Εάν είμαστε σε θέση να παρατηρήσουμε την ύπαρξη κάποιας ατμοσφαιρικής δομής στο χάρτη μετά από αρκετές ημέρες, αυτό σημαίνει ότι η συγκεκριμένη περιοχή είναι πάρα πολύ πιθανό να επηρεαστεί.

Αυτό που διαπιστώνουμε στην παραπάνω GIF εικόνα, είναι πως κατά τη διάρκεια της επόμενης εβδομάδας αναμένεται η κίνηση ενός αποκομμένου συστήματος από την Ουκρανία προς την κεντρική Ευρώπη, επεκτεινόμενο στη συνέχεια προς την Ιταλία και την Αδριατική, επηρεάζοντας τελικά και τη χώρα μας κατά τη διάρκεια της Παρασκευής.

Αξίζει να επισημανθούν τα εξής τα οποία αναλύονται στη συνέχεια:

1. Η οπισθόδρομη (προς τα δυτικά) κίνηση του αποκομμένου χαμηλού.
2. Η αρκετά εξασθενημένη δραστηριότητα στον Ατλαντικό στην αρχή του διαστήματος (τα Βρετανικά νησιά δεν βρίσκονται υπό την επιρροή κάποιας κακοκαιρίας).

Οπισθόδρομη κίνηση του αποκομμένου χαμηλού

Πρόκειται για μια ασυνήθιστη κίνηση η οποία υποδηλώνει ότι κάπου βορειότερα του συστήματος υπάρχει ενδεχομένως κάποιος ισχυρός αντικυκλώνας (ridge). Εφ’όσον η ροή των ανέμων εντός και περιφερειακά του σχηματισμού ακολουθάει τη φορά των δεικτών του ρολογιού τότε, στο νότιο τμήμα του αναμένεται ροή από τα ανατολικά προς τα δυτικά.

Στον επόμενο χάρτη [1] παρουσιάζονται τα γεωδυναμικά ύψη στην ισοβαρική στάθμη των 500 hpa για όλο το βόρειο ημισφαίριο για κάθε ημέρα από την Κυριακή 28 Σεπτεμβρίου έως και την Πέμπτη 2 Οκτωβρίου. Με κόκκινο χρωματισμό σημειώνονται οι περιοχές θετικής απόκλισης σε σχέση με τον μέσο όρο της περιόδου 1979-2000 (22 έτη). Μια πολύ έντονα θετική απόκλιση είναι εμφανής στην περιοχή της Σκανδιναβίας.

Η έντονα θετική απόκλιση υποδηλώνει περιοχή μεγάλων γεωδυναμικών υψών (υψηλών πιέσεων). Ο συγκεκριμένος τύπος αντικυκλώνα ονομάζεται “μπλοκάρισμα τύπου Rex” (Rex Blocking) καθώς πρώτα αναγνωρίστηκαν από τον μετεωρολόγο Daniel F. Rex το 1950 [2]. Το βασικό χαρακτηριστικό του είναι η ύπαρξη μιας κλειστής περιοχής υψηλών πιέσεων, συνοδευόμενη από ένα αποκομμένο πεδίο χαμηλών πιέσεων νότιά του, ακριβώς όπως αναμένεται να συμβεί τις επόμενες ημέρες στην ανατολική Ευρώπη σε σύγκριση με την Σκανδιναβία.

Στην επόμενη κινούμενη εικόνα διαδοχικών στιγμιοτύπων (GIF), παρουσιάζεται η πρόγνωση της απόκλισης της θερμοκρασίας στην ισοβαρική στάθμη των 850 hpa σε σχέση με τον κλιματικό μέσο όρο για το διάστημα από τη Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου έως και την Κυριακή 5 Οκτωβρίου, ανά 6 ώρες. Η ισοβαρική στάθμη των 850 hpa βρίσκεται χαμηλότερα των 500 hpa, σε ύψος περίπου 1500μ και χρησιμοποιείται για την ανίχνευση ψυχρών / θερμών μεταφορών και των αερίων μαζών σε μια περιοχή.

Στην συγκεκριμένη περίπτωση παρατηρούμε: Α. Την προς τα δυτικά ροή των ψυχρών αερίων μαζών στα νοτιότερα του Rex αντικυκλώνα έως και την Ιταλία, η οποία ακολουθεί την πορεία του αποκομμένου χαμηλού σε μέση και ανώτερη τροπόσφαιρα, Β. Την εν συνεχεία πορεία της αέριας μάζας από την Ιταλία προς τη χώρα μας όπου από την Πέμπτη και μετά συγκρούεται με την προϋπάρχουσα θερμότερη στην περιοχή μας, Γ. Την εντυπωσιακή πορεία του πρών τυφώνα Humberto από τον κεντρικό προς τα βορειότερα τμήματα του Ατλαντικού. Δ. Με την εξαίρεση του Ατλαντικού, μπορούμε επίσης να διαπιστώσουμε το γεγονός ότι για όλη την επόμενη εβδομάδα, το μεγαλύτερο τμήμα της Ευρώπης θα καλυφθεί από ψυχρότερες του κανονικού αέριες μάζες.

Αυτό που στα προηγούμενα άρθρα μας αναζητούσαμε σαν αίτιο για τα πρωτοβρόχια στη χώρα μας, θα προκύψει τελικά από την παραπάνω διάταξη. Η πολυπόθητη διαταραχή εκ δυσμών θα μας έρθει με έναν κάπως “ανορθόδοξο” τρόπο. Το αποκομμένο χαμηλό / ψυχρή αέρια μάζα λόγω του Rex αντικυκλώνα θα κινηθεί νοτιοδυτικά προς την Ιταλία και στη συνέχεια θα κινηθεί ανατολικά προς τη χώρα μας. Παρ’όλο λοιπόν που, η δραστηριότητα του Ατλαντικού είναι αρκετά ασθενής και η ροή των ανέμων εντός της Ευρώπης έντονα μεσημβρινή, έχοντας σαν αποτέλεσμα ένα στάσιμο μοτίβο στην ατμόσφαιρα, η χώρα μας θα σταθεί αρκετά τυχερή και εν τέλει φαίνεται να ευνοείται.

Θα πρέπει μάλιστα να δοθεί αρκετή προσοχή στην κατάσταση του καιρού την Πέμπτη 2 και την Παρασκευή 3 Οκτωβρίου καθώς η κλίση της διαταραχής θα είναι αρνητική, θέτοντας τις προϋποθέσεις για ιδιαίτερα έντονα φαινόμενα λόγω της ύπαρξης διατμητικών ανέμων καθ’ύψος στην τροπόσφαιρα [3].

Εξασθενημένη ατμοσφαιρική κυκλοφορία στον Ατλαντικό

Στην επόμενη κινούμενη εικόνα διαδοχικών στιγμιοτύπων παρουσιάζεται η ατμοσφαιρική πίεση στο βόρειο Ατλαντικό και η απόκλισή της από τον κλιματικό μέσο όρο από τις 25 Σεπτεμβρίου μέχρι και τις 5 Οκτωβρίου 2025. Η κυκλωνική δραστηριότητα λόγω της εύκρατης και πολικής κυκλοφορίας περιορίζεται σε αρκετά βορειότερα γεωγραφικά πλάτη – κυρίως μεταξύ Ισλανδίας, Γροιλανδίας και βορειοανατολικού Καναδά ενώ στις υπόλοιπες περιοχές κυριαρχούν οι αντικυκλωνικές συνθήκες. Παρατηρούμε επίσης την ύπαρξη 3 τροπικών συστημάτων (με έντονο μπλε και πυκνές ισοβαρείς καμπύλες). Πρόκειται για τον τυφώνα Gabrielle καθώς χτυπάει τις Αζόρες (αναζητήστε το σχετικό άρθρο – ανάλυση εδώ: https://umeteo.com/news/10344) στην αρχή του διαστήματος και στη συνέχεια δύο ακόμη, ο ένας εκ των οποίων εισέρχεται στην εύκρατη κυκλοφορία (πρόκειται για τον κυκλώνα Humberto). Ουσιαστικά, αυτό που διαπιστώνουμε είναι το γεγονός ότι κατά το συγκεκριμένο 10ήμερο, η κυκλοφορία του Ατλαντικού διαμορφώνεται ως ένα μεγάλο βαθμό από την κίνηση των πρώην τυφώνων.

Είναι γνωστό το γεγονός ότι ένας από τους βασικούς ρυθμιστές του κλίματος της Ευρώπης είναι το μεγάλης έκτασης θερμό ωκεάνιο ρεύμα που ξεκινάει από την περιοχή του κόλπου του Μεξικού ακολουθώντας βορειοανατολική πορεία προς τη Μεγάλη Βρετανία και ακόμη βορειότερα φτάνοντας έως και τις ακτές τις Νορβηγίας – γνωστό και ως “ρεύμα του κόλπου”. Κατά μήκος αυτού, αναπτύσσονται τα μεγάλης έκτασης και συχνά βαθιά καιρικά συστήματα / διαταραχές – πάνω στον άξονα σύγκρουσης πολικών και ψυχρών αερίων μαζών από τον Καναδά και τη Γροιλανδία και θερμών και τροπικών αερίων μαζών από τον κεντρικό Ατλαντικό. Ουσιαστικά το ρεύμα καθοδηγεί την γενική πορεία των καιρικών συστημάτων αλλά και τα συστήματα ενισχύουν ουσιαστικά την παρουσία του.

Η ιδιαιτερότητα αυτών των ημερών είναι το γεγονός ότι το συγκεκριμένο ρεύμα φαίνεται να παρουσιάζει έντονα σημάδια εξασθένησης κάτι το οποίο μάλλον θα πρέπει συσχετιστεί με την εξασθένηση των συστημάτων στην περιοχή του βορείου Ατλαντικού όπως φαίνεται και στην προηγούμενη κινούμενη εικόνα. Στην επόμενη εικόνα, παρουσιάζεται η απόκλιση της επιφανειακής θερμοκρασίας της θάλασσας στο βόρειο Ατλαντικό. Παρατηρούμε αρνητικές αποκλίσεις έως και 2 βαθμών στην περιοχή μεταξύ του βορειοανατολικού Καναδά και των Βρετανικών νήσων, ακριβώς όπου διέρχεται το συγκεκριμένο ρεύμα:

Η συγκεκριμένη κατάσταση δεν θα πρέπει να θεωρηθεί άσχετη με τα όσα συμβαίνουν στην ηπειρωτική Ευρώπη: Η σταδιακή μετάπτωση σε χαμηλότερες του κανονικού θερμοκρασίες από τα μέσα του Σεπτεμβρίου και μετά που συσχετίζεται άμεσα με τη νεμφάνιση ενός συστήματος με δυτική πορεία και η γενικότερη εμμονή αντικυκλωνικών συνθηκών, έρχονται εν μέρει και σαν αποτέλεσμα της απουσίας έντονου Δ ή ΝΔ ρεύματος από την περιοχή του Ατλαντικού.

Εάν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί στο βόρειο Ατλαντικό και τις επόμενες εβδομάδες, θεωρούμε ότι θα καθορίσει σημαντικά την εξέλιξη του Φθινοπώρου εντός της Ευρώπης, παρουσιάζοντας σημαντικές επιπτώσεις στη θερμοκρασία αλλά και στο μοτίβο των βροχοπτώσεων / χιονοπτώσεων. Πιθανώς τα φαινόμενα να παρουσιάσουν μείωση εντός του ηπειρωτικού τμήματος της Ευρώπης με παρουσία αρκετά χαμηλότερων του κανονικού θερμοκρασιών με ταυτόχρονη αύξησή τους εντός της Μεσογειακής λεκάνης – ιδίως στο κεντρικό και ανατολικό της τμήμα.

Πηγές / Παραπομπές

1 – Πληροφορίες και χάρτες σχετικά με την εμφάνιση εμποδιστικών τάσεων στο βόρειο ημισφαίριο: https://www.cpc.ncep.noaa.gov/products/precip/CWlink/blocking/real_time_nh/mrf1.nh.shtml

2 – Η σχετική δημοσίευσή του Daniel F. Rex, “Blocking Action in the Middle Troposphere and its Effect upon Regional Climate“, μπορεί να αναζητηθεί εδώ: https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.2153-3490.1950.tb00339.x

3 – Μια περιγραφική σύνοψη των τύπων της ατμοσφαιρικής κυκλοφορίας (αυλώνων και ραχών υψηλών πιέσεων) και τον τύπο καιρού που προκαλούν υπάρχει εδώ: https://www.noaa.gov/jetstream/upper-air-charts/basic-wave-patterns

4 – Οι χάρτες και τα animations προέρχονται από τις ιστοσελίδες https://tropicaltidbits.com και https://wxcharts.com