Ονοματοδοσία των συστημάτων, ενημέρωση ή Βαβέλ; Η πρόταση του ºUmeteo
Από τις αρχές του 2017 και με αφορμή την πολική εισβολή μεταξύ 5 και 11 Ιανουαρίου που έπληξε τη χώρα μας, το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών αποφάσισε ακολουθώντας την πρακτική άλλων Μετεωρολογικών Υπηρεσιών, να δίνει ονόματα σε βαρομετρικά χαμηλά τα οποία αναμένεται να έχουν σημαντικές επιπτώσεις σε περιοχές της χώρας μας. Στην ιστοσελίδα του, αναφέρει χαρακτηριστικά:
«Από την αρχή του 2017, αποφασίσθηκε να δίνονται ονόματα σε χαμηλά βαρομετρικά/διαταραχές οι οποίες αναμένονται να επιφέρουν σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στη χώρα. Ακολουθώντας την πρακτική Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (πχ. Βρετανικό Metoffice), η ονοματοδοσία αποσκοπεί στο να διευκολύνει την μεταφορά της πληροφορίας στους πολίτες ώστε να λάβουν, στο μέτρο του δυνατού, όλα τα απαραίτητα μέτρα/προφυλάξεις για την προστασία της ζωής και της περιουσίας τους.»
Πηγή: meteo.gr – https://www.meteo.gr/namedstorms.cfm
Η εισβολή εκείνη ονομάστηκε “Αριάδνη” ενώ ακολούθησαν κι άλλες ονοματοδοσίες κακοκαιριών, όπως “Βίκτωρ”, “Γαλάτεια” κ.α.
Από την άλλη πλευρά, η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία προχώρησε από την 1η Οκτωβρίου σε μια αντίστοιχη κίνηση «στο πλαίσιο της συνεργασίας της με την αντίστοιχη της Κύπρου και του Ισραήλ σε θέματα κοινού ενδιαφέροντος υπό την αιγίδα του Παγκόσμιου Μετεωρολογικού Οργανισμού (WMO) και του Δικτύου Ευρωπαϊκών Μετεωρολογικών Υπηρεσιών (EIG- EUMETNET)». Το πλήρες άρθρο μπορείτε να το βρείτε εδώ:
http://www.emy.gr/emy/el/meteorology/meteorological_news?name=WeatherNam
Η ιδέα της ονοματοδοσίας των συστημάτων δεν είναι πρόσφατη. Όπως παρατηρεί ο νυν διευθυντής της Ε.Μ.Υ. Θεόδωρος Κολυδάς σε σχετικό του άρθρο “η ιδέα της ονοματοδοσίας ξεκίνησε από το 1995 από ομάδα προγνωστών καιρού (WGCEF) των Μετεωρολογικών Υπηρεσιών”. … (https://kolydas.eu/2021/10/01/12623/)
Από την άλλη πλευρά όμως, το τμήμα Μετεωρολογίας του Πανεπιστημίου του Βερολίνου αναφέρει πως η ιδέα της ονοματοδοσίας των καιρικών συστημάτων στην κεντρική Ευρώπη (συμπεριλαμβανομένων των υφέσεων και των αντικυκλώνων) ξεκινάει από το 1954 από την Karla Wege αλλά μέχρι την εμφάνιση των ισχυρότατων κακοκαιριών “Vivien” και “Wiebke”, η χρήση τους δεν ήταν διαδεδομένη παρά μόνο στα τοπικά μέσα του Βερολίνου. Εν συνεχεία όμως τα ονόματα αυτά, χρησιμοποιούνται ευρέως από τα γερμανικά μέσα. Περισσότερες πληροφορίες εδώ: http://www.met.fu-berlin.de/adopt-a-vortex/historie/
Η πρακτική του πανεπιστημίου του Βερολίνου είναι αρκετά σαφής: Ονόματα δίδονται σε όλα τα καιρικά συστήματα (υφέσεις και αντικυκλώνες), ανεξαρτήτως της έντασης ή των πιθανών επιπτώσεών τους. Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού όμως, τα κριτήρια ήταν εντελώς διαφορετικά. Ενώ NWS και NOAA που τελούν υπό κρατική διοίκηση αρνήθηκαν να εμπλακούν στην ονοματοδοσία των χειμερινών συστημάτων (οι τυφώνεις ακολουθούν μια εντελώς διαφορετική διαδικασία), ιδιωτικές υπηρεσίες όπως το National Weather Channel, ξεκίνησαν για εμπορικούς λόγους την ονοματοδοσία μέσα από δικές τους λίστες. Λογική συνέπεια αυτού, να υπάρχουν ενδεχομένως περισσότερα του ενός ονόματα για κάθε σύστημα εφόσον κάθε ιδιωτικός οργανισμός και μέσο ενημέρωσης με σχετική απήχηση έστω και σε τοπικό επίπεδο, θα μπορούσε να δώσει ένα όνομα (και είχε συμβεί). Μπροστά στον φόβο μιας νέας “Βαβέλ” οι δύο κρατικές μετεωρολογικές υπηρεσίες (NWS και NOAA) ζήτησαν από τους εργαζόμενούς τους μέσω εσωτερικής οδηγίες που διένειμαν, να αποφεύγουν την αναφορά σε συστήματα με το όνομά τους (προφανώς για την αποφυγή σύγχυσης). Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την ονοματοδοσία συστημάτων στις ΗΠΑ, υπάρχουν και στο σχετικό άρθρο της wikipedia: https://en.wikipedia.org/wiki/Winter_storm_naming_in_the_United_States
Κριτική
Τουλάχιστον όσον αφορά τη χώρα μας, έχουμε την ονοματοδοσία από δύο φορείς: Την Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (η οποία τουλάχιστον θεσμικά αποτελεί τον φορέα για την παροχή προγνώσεων καιρού και άλλων σχετικών πληροφοριών προς τις ένοπλες δυνάμεις, το κράτος και τους πολίτες) και το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών (ΕΑΑ) και της σχετικής υπηρεσίας “Meteo”. Το τελευταίο όνομα που δόθηκε από το ΕΑΑ ήταν η κακοκαιρία/ψυχρή εισβολή “Μήδεια” (13/2 έως 17/2/2021). Έκτοτε, από 1 Οκτωβρίου 2021 την ονοματοδοσία ανέλαβε η ΕΜΥ και μέχρι στιγμής έχουν δοθεί 5 ονόματα: Αθηνά – Μπάλλος – Κάρμελ – Διομήδης – Ελπίς.
Δυστυχώς και στις δύο περιπτώσεις, τα κριτήρια της ονοματοδοσίας παραμένουν ασαφή. Τόσο στην περίπτωση του ΕΑΑ όσο και της συνεργασίας της Ελληνικής ΜΥ με την Κυπριακή και την Ισραηλινή, αυτό που αναφέρεται είναι η “πρόβλεψη για πολύ ισχυρά φαινόμενα” με “σημαντικές επιπτώσεις”. Κατά συνέπεια υπάγεται στην κρίση του επιστημονικού προσωπικού του συγκεκριμένων φορέων:
1. Για το ποιές (προβλέπεται να) είναι οι σημαντικές επιπτώσεις και
2. Εάν όντως συνέβησαν.
Σχετικά με το 1) ας μας επιτραπεί να διευκρινήσουμε πως είναι διαφορετικό πράγμα η εκδήλωση ενός φαινομένου και διαφορετικό οι επιπτώσεις που αυτό θα επιφέρει καθώς αυτές, εξαρτώνται και από πλήθος άλλους ανθρωπογενείς παράγοντες. Θεωρούμε πως αυτό ανήκει στο πεδίο άλλων επιστημών και όχι της μετεωρολογίας. Με άλλα λόγια: Ο μετεωρολόγος πραγματοποιεί πρόγνωση καιρού και όχι πρόγνωση επιπτώσεων του καιρού. Σχετικά με το σημείο 2, η εμπειρία μέχρι στιγμής έχει δείξει πως στις περισσότερες περιπτώσεις, όντως υπήρξαν σημαντικές ή λιγότερο σημαντικές επιπτώσεις αλλά παρατηρούμε εκ των υστέρων πως η αξιολόγηση μιας τέτοιας κίνησης δεν γίνεται με σαφή κριτήρια όπως λ.χ. σε ποιές περιοχές εμφανίστηκαν, εάν ήταν διαφορετικές από το προβλεπόμενο κ.α.
Η ονοματοδοσία στο ºUmeteo
Θεωρούμε πως η τακτική της Γερμανίας για ονοματοδοσία κάθε οργανωμένου συστήματος είναι η ορθότερη. Το πώς επικοινωνείται αυτό στα ΜΜΕ όμως, είναι θέμα φρασεολογίας και ανακοινώσεων και εν τέλει κάτι που ξεφεύγει από τον έλεγχο της πηγής της πληροφορίας. Δεν μπορούμε όμως να μην παρατηρήσουμε πως η φράση “Εκτακτο Δελτίο Επιδείνωσης του Καιρού” συνοδεύει πλέον πάρα πολλά δελτία καιρού από τον εθνικό μας φορέα, έχοντας δυστυχώς χάσει και την ίδια την σημασία της (έκτακτο σημαίνει “εκτός προγράμματος” υποδηλώνοντας κάτι επείγον).
Το ºUmeteo για ευκολία στην ενημέρωση του κοινού, θα ακολουθήσει εσωτερικά και αποκλειστικά για ενημερωτικούς σκοπούς αμιγώς μετεωρολογικά κριτήρια στην ονοματοδοσία των συστημάτων / διαταραχών τα οποία είναι τα εξής:
- Ύψος υετού: Τουλάχιστον το 1/10 του κλιματικού ετήσιου για 2 ή και περισσότερες περιφέρειες της χώρας σε 2 ή και περισσότερους σταθμούς καταγραφής εντός 24ώρου.
- Άνεμοι: Η έντασή τους να ξεπερνάει τα 9 μποφώρ σε εκτεταμένες περιοχές.
- Ύψη χιονόπτωσης άνω των 20cm σε πεδινές (<300μ) περιοχές σε τουλάχιστον μία περιφερειακή ενότητα και άνω των 40cm σε ημιορεινές (300-800μ) σε τουλάχιστον μία περιφερειακή ενότητα.
- Εκδήλωση καταιγίδων με βίαια φαινόμενα (ανεμοστρόβιλοι, ισχυρές χαλαζοπτώσεις, ισχυρούς ανέμους).
Για παράδειγμα, εάν μια κακοκαιρία προβλέπεται να δώσει 80mm βροχής σε 24 ώρες στα Ιωάννινα, το γεγονός αυτό δεν εμπίπτει στο κριτήριο της ονοματοδοσίας της καθώς δεν αποτελεί το 1/10 του ετήσιου υετού της περιοχής (~1000mm), εκτός κι αν υπάρχει άλλη περιοχή που να πληροί τα κριτήρια. Από την άλλη πλευρά, εάν προβλέπεται να πέσουν 80mm/24hrs στην Αθήνα και στο Άργος, αυτό αποτελεί ένα σοβαρό λόγο για να δοθεί κάποια ονομασία καθώς ο ετήσιος υετός και στις δύο περιοχές είναι τα ~450mm.
Τα ανωτέρω κριτήρια τίθενται σε ανοικτή συζήτηση προς όλους τους ενδιαφερόμενους.
Σημαντική σημείωση: Σεβόμενοι την έως τώρα πρακτική και προς αποφυγή σύγχυσης του κοινού η ονοματοδοσία με τα ανωτέρω κριτήρια θα ισχύει σε περίπτωση που δεν έχει δοθεί κάποια από τον επίσημο φορέα. Η επιλογή των ονομάτων θα γίνεται με τρόπο τυχαίο και δεν θα ακολουθεί την λίστα των δοθέντων ονομάτων από την ΕΜΥ ή ενδεχομένως κάποιον άλλον επίσημο φορέα.